Japonya'da 64 yaşındaki Takaiçi Sanae, "ülkenin ilk kadın başbakanı" ünvanını kazandı
Bu sene Avrupa, Asya, Afrika ve Güney Amerika'da çok sayıda ülkede yapılan seçimler, Japonya'da ilk kadın başbakan ve New York'un ilk Müslüman Belediye Başkanı gibi ilklere de sahne oldu.
Bu yıl, Avrupa'dan Asya'ya, Afrika'dan Latin Amerika'ya uzanan geniş bir coğrafyada farklı zamanlarda sandıkların kurulduğu bir sene oldu.
Çok sayıda ülkenin seçimlere gitmesi, yalnızca ulusal siyasi dengeleri değil, bölgesel güç ilişkilerini ve küresel yönelimleri de yeniden şekillendirdi. Bazı ülkelerde, mevcut iktidarlar görevini sürdürürken bazılarında ise siyasi sahnelere yeni soluk geldi.
2025 seçimleriyle, Japonya'da ilk kadın başbakanın göreve gelmesi, New York'ta ilk Müslüman Belediye Başkanı'nın seçilmesi, Kanada'da Türk milletvekilinin parlamentoya girmeye hak kazanması gibi ilkler de yaşandı.
- Avrupa'da seçim rüzgarları esti
Hırvatistan'da 12 Ocak'ta ikinci turu düzenlenen cumhurbaşkanı seçiminde, Sosyal Demokrat Parti'nin desteklediği mevcut Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic koltuğunu korudu.
Belarus'ta 26 Ocak'taki cumhurbaşkanı seçiminde, bu seçime kadar katıldığı 6'sının da galibi olan mevcut Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, geçerli oyların yüzde 86,82'sini alarak 7. döneminde ülkeyi yönetmeye hak kazandı.
Kosova'da 9 Şubat'ta yapılan genel seçimde, mevcut Başbakan Albin Kurti'nin genel başkanı olduğu Kendin Karar Al Hareketi (Vetevendosje) yüzde 42,3, Kosova Demokratik Partisi (PDK) yüzde 20,9, Kosova Demokratik Birliği (LDK) yüzde 18,2 ve Kosova'nın Geleceği İçin İttifak (AAK) yüzde 7,06 oy aldı.
Seçimin ardından yaklaşık 6 ay sonra meclis başkanlığına Dimal Basha'nın seçilmesiyle Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani 11 Ekim'de Kurti'ye hükümet kurma yetkisi verdi ancak Kurti'nin Meclise sunduğu yeni hükümet, yapılan güven oylamasında yeterli oyu alamadı. Bunun üzerine Osmani, hükümet kurma yetkisini Vetevendosje Partisi'nden Glauk Konjufca'ya verdi.
Konjufca'nın da Meclise sunduğu yeni hükümetin yapılan güven oylamasında yeterli oyu alamamasıyla, 20 Kasım'da Kosova Meclisi feshedildi.
Romanya'da cumhurbaşkanı seçiminin 24 Kasım 2024'te yapılan ilk turu yapılan itirazlar sonucu iptal edilmesi üzerine 4 Mayıs'ta yinelendi. 18 Mayıs'ta yapılan ikinci turda, Avrupa yanlısı bağımsız aday ve Bükreş Belediye Başkanı Nicuşor Dan galip geldi.
Portekiz Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa, 11 Mart'ta Mecliste yapılan güven oylaması sonrasında sağ görüşlü azınlık hükümetinin düşmesinin ardından 18 Mayıs'ta erken genel seçime gidilmesi kararını aldı.
Son 10 yılda 5. kez genel seçime giden Portekiz halkı, hakkındaki yolsuzluk iddialarına rağmen iki sağ partinin kurduğu Demokratik İttifak'ın (AD) lideri ve Başbakan Luis Montenegro'ya destek vererek, AD'nin 80 olan milletvekili sayısını 91'e çıkardı.
Polonya'da 1 Haziran'da cumhurbaşkanı seçiminin çekişmeli ikinci turunda kazanan ve oyların yüzde 50,9'unu alan Karol Nawrocki oldu. Seçim öncesi anketlerde, az farkla önde gösterilen Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski 49,1'de kaldı.
Hollanda'da 29 Ekim'de düzenlenen genel seçimde ipi, en çok oyu alan Demokratlar 66 (D66) partisi göğüsledi. Seçimlerde oy kaybeden PvdA-Groen Links ittifakının lideri Frans Timmermans ise seçim akşamı istifa etti.
- Almanya'da aşırı sağcı AfD'nin yükselişi endişe yarattı
Almanya'daki seçim sürecine aşırı sağcı Almanya için Alternatif Partisi'nin (AfD) göçmenleri sınır dışı etmek için seçim broşürü dağıtması gibi eylemleri damgasını vurdu.
23 Şubat'taki erken genel seçimlerde, Hristiyan Demokrat Birlik Partisi (CDU) Genel Başkanı Friedrich Merz'i başbakan adayı gösteren Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partileri yüzde 28,5 ile genel seçimi önde tamamladı.
AfD bir önceki seçimlere göre oy oranını 10,4 puan artırarak yüzde 20,8 ile ikinci oldu. Seçimlerde AfD'nin yükselişi, ülkedeki yabancı düşmanlığının artacağı, bu durumun Müslüman ve Türkler için riskler taşıyabileceği endişesini doğurdu.
Mevcut Başbakan Olaf Scholz'u yeniden başbakan adayı gösteren Sosyal Demokrat Partisi (SPD) yüzde 16,4'lük oy oranıyla üçüncü sırada yer aldı.
CDU/CSU ve SPD, seçimden 45 gün sonra 9 Nisan'da hükümeti kurmak için koalisyon protokolü üzerinde anlaştı.
6 Mayıs'ta CDU Genel Başkanı Friedrich Merz, Federal Mecliste 618 milletvekilinden 325'inin oyunu alarak ikinci turda başbakan seçildi.
- Kanada ve Grönland'daki seçimler, "Trump tartışmalarının" gölgesinde geçti
ABD Başkanı Donald Trump'ın "kontrolünü ele geçirmeye" yönelik tehditlerinin sürdüğü Grönland'da seçmenler, genel seçimler için 11 Mart'ta sandık başına gitti.
Seçimlerde muhalefet partisi Demokraatit, oyların yüzde 29,9'unu alarak parlamentoda çoğunluğu sağladı.
Danimarka'dan bağımsızlığın daha hızlı kazanılması için kampanya yürüten Naleraq, yüzde 24,5 oy topladı. Grönland Başbakanı Mute Bourup Egede'nin liderliğindeki Inuit Ataqatigiit (Halk Topluluğu) Partisi ise oyların yaklaşık yüzde 21'ini aldı.
Kanada'nın yeni Başbakanı Mark Carney, 23 Mart'ta ülkesinin ABD Başkanı Donald Trump ile siyasi polemik yaşadığı bir dönemde, parlamentoyu feshederek 28 Nisan'da erken seçime gidileceğini açıkladı.
Başbakan Carney liderliğindeki Liberal Parti, 28 Nisan'daki seçimlerde oyların yüzde 43,5'ini alarak çoğunluğu sağladı.
Liberal Parti'yi ikinci sırada oyların yüzde 41,4'ünü alan ana muhalefetteki Muhafazakar Parti takip ederken, üçüncü sıraya 6,4 oyla Quebec Bloku Partisi yerleşti.
Seçimlerde çoğunluğu sağlayan Liberal Parti'nin Oakville West bölgesi adayı Şima Açan, Kanada'nın ilk Türk milletvekili olarak parlamentoya girmeye hak kazandı.
- Japonya'da ilk defa bir kadın başbakan göreve geldi
Singapur'da 3 Mayıs'ta yapılan genel seçimlerde iktidardaki Halkın Hareket Partisi (PAP), geçerli oyların yüzde 65,57'sini alarak parlamentodaki 97 sandalyenin 87'sine sahip oldu. PAP, böylece 14. kez üst üste iktidara gelmiş oldu.
Aynı gün Avustralya'da seçmenler, yeni parlamento üyelerini belirlemek üzere sandık başına gitti. Başbakan ve İşçi Partisi lideri Anthony Albanese yeniden iktidara geldi.
Filipinler'de de milyonlarca kişi, yeni belediye başkanları, valiler ve parlamento üyelerini belirlemek üzere 12 Mayıs'ta sandık başına gitti. Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr'ın liderliğindeki "Alyansa Para sa Bagong Pilipinas" koalisyonu, Senato'daki 12 sandalye için yapılan yarışta 6 sandalye kazandı ve Senatoda çoğunluğu elde edemedi.
Güney Kore'de, eski Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un görevden azledilmesinin ardından yeni devlet başkanını belirleyecek 3 Haziran'daki başkanlık seçimi için erken oy verme sürecinin başlamasıyla halk, 29 Mayıs'ta sandık başına gitti.
Rekor katılım gösterilen seçimleri, oyların yüzde 49,42'sini alan ana muhalefetteki Demokratik Partinin (DP) adayı Lee Jae-myung kazandı. İktidardaki Halkın Gücü Partisi (PPP) adayı Kim Moon-soo yüzde 41,15 oy aldı.
Japonya'da seçmen, üst Mecliste her 3 yılda bir yapılan seçimlerle, toplam 248 sandalyenin yarısının akıbetini belirlemek üzere 20 Temmuz'da sandık başına gitti.
Japonya'da dönemin Başbakanı İşiba Şigeru liderliğindeki Liberal Demokrat Parti (LDP) ve koalisyon ortağı Komeito, seçimlerde parlamentonun üst kanadı olan Danışman Meclisinde (Sangiin) çoğunluğu kaybetti. Bunun üzerine istifasını sunan İşiba'nın yerine LDP'nin başına 4 Ekim'de Takaiçi Sanae geçti. 21 Ekim'deki Meclis oylamasında ise 64 yaşındaki Takaiçi ülkenin ilk kadın başbakanı oldu.
- New York'un ilk Müslüman belediye başkanı Mamdani oldu
ABD'nin New York kentinde seçmenler, 24 Haziran'da Demokrat Parti belediye başkan aday adayları arasından 4 Kasım'da yapılacak yarışa girecek ismi belirlemek için sandık başına gitti. Ön seçimleri, kentin Temsilciler Meclisi Üyesi Müslüman aday Zohran Mamdani kazandı.
Eski New York Valisi Andrew Cuomo ise Mamdani'ye karşı mağlubiyetinden sonra yarışa bağımsız aday olarak devam edeceğini açıkladı.
Ardından 4 Kasım'da, 2 milyondan fazla kişi oy kullandığı ve son 56 yılın en yoğun katılım gösterilen seçimde, 34 yaşındaki Uganda doğumlu Mamdani, "ABD'nin en büyük kentinin başına geçen son yüzyıldaki en genç ve ilk Müslüman isim" oldu.
- Bolivya'da merkez sağ adayı, sol hareketin 20 yıllık iktidarına son verdi
Güney Amerika ülkesi Ekvador'da 14 Nisan'da düzenlenen devlet başkanlığı seçiminin 2. turunda, mevcut Devlet Başkanı Daniel Noboa, oyların yüzde 56,13'ünü alarak seçimden zaferle ayrıldı. Vatandaş Devrimi Hareketi'nin solcu adayı Luisa Gonzalez ise oyların yüzde 43,87'sini aldı.
Venezuela'da ise halk, yoğun güvenlik önlemleri altında yapılan parlamento seçimleri ve bölgesel seçimler için 25 Mayıs'ta oyunu kullandı.
Devlet Başkanı Nicolas Maduro liderliğindeki hükümet koalisyonu Simon Bolivar Büyük Vatansever Kutup (Gran Polo Patriotico - GPP), Ulusal Meclisteki 285 sandalyenin 253'ünü kazandı. "Boykot" çağrılarına rağmen yarışa giren muhalefet partileri, parlamentoda az sayıda sandalye kazanabildi.
Bolivya'da ise 19 Ekim'de düzenlenen 2. tur devlet başkanı seçimini Hristiyan Demokrasi Partisi'nin merkez sağ adayı 58 yaşındaki Senatör Rodrigo Paz kazandı.
Ülke tarihinde ilk kez düzenlenen 2. tur seçimleri kazanan Paz, Bolivya ve Latin Amerika siyasetinde sol bir hareket olarak bilinen Sosyalizme Doğru Hareket Partisi'nin (MAS) 20 yıllık iktidarına son vermiş oldu.
- KKTC halkı yeni cumhurbaşkanını seçti
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) halkı, 19 Ekim'de cumhurbaşkanı seçiminin ilk turunda oy kullanmak için sandık başına gitti.
Katılım oranının yüzde 64,87 olduğu seçimde, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Genel Başkanı Tufan Erhürman oyların yüzde 62,76'sını alarak ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçildi. 20 Ekim'de mazbatasını alan Erhürman, 24 Ekim'de devir teslim töreninin ardından resmi olarak görevine başladı.
- Irak'ta genel seçimler yapıldı
Irak'ta halk, genel seçimler için 11 Kasım'da sandık başına gitti. Resmi ve nihai sonuçlara göre, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'in lideri olduğu "İmar ve Kalkınma Koalisyonu" birinci oldu.
Ülke genelinde ikinciliği eski Meclis Başkanı Muhammed Halbusi'nin lideri olduğu Takaddüm Partisi, üçüncülüğü ise eski başbakanlardan Nuri el-Maliki'nin Kanun Devleti Koalisyonu elde etti.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) ise Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) birinci parti oldu. Irak Türkmen Cephesi'nin (ITC) de Irak genelindeki vekil sayısı 2 olarak kayıtlara girdi.
- Gine Bissau'da seçim sonuçları açıklanmadan bir gün önce darbe
Gabon, askeri darbeden 19 ay sonra ülkeyi 7 yıl yönetecek cumhurbaşkanını seçmek için 12 Nisan'da sandık başına gitti. Seçime katılım oranının yüzde 70,69 olduğu ülkede, General Brice Clotaire Oligui Nguema oyların yüzde 94,85'ini, en yakın rakibi Alain Claude Bilie By Nze ise yüzde 3,11'ini aldı.
11 Ekim'de ise Gabonlu seçmenler, bu sefer de genel ve yerel seçimlerin ikinci turu kapsamında, Ulusal Meclisteki 145 milletvekili ile yerel yöneticileri belirlemek için oy kullandı. Gabon Cumhurbaşkanı Nguema'nın Demokratik Kurucular Birliği (UDB), genel ve yerel seçimlerin ikinci turunu kazandı.
Gabon'dan bir gün sonra Kamerun'da halk, ülkeyi 7 yıl boyunca yönetecek cumhurbaşkanını seçmek için oy kullandı. Seçimleri oyların 53,66’sını alan, 43 yıldır ülkeyi yöneten 92 yaşındaki Cumhurbaşkanı Paul Biya kazandı. Sekizinci kez seçim kazanan, Biya ömrü yeterse 100 yaşına kadar iktidarda kalacak.
Batı Afrika ülkesi Gine Bissau'da halk, 23 Kasım'da yeni cumhurbaşkanını ve milletvekillerini seçmek amacıyla sandık başına gitti.
Mevcut Cumhurbaşkanı Umaro Sissoco Embalo, resmi sonuçlar açıklanmadan önce oyların yüzde 65'ini aldığını iddia ederken, Embalo'nun en yakın rakibi bağımsız aday Fernando Dias da Costa ise seçimin galibi olduğunu öne sürdü.
Seçim sonuçlarının açıklanmasından bir gün önce 26 Kasım'da ise bir grup asker yönetimi ele geçirdiklerini duyurdu. Darbe bildirisinde, devam eden seçim sürecinin askıya alınması ve ülke sınırlarının kapatılmasına yönelik kararlar alındığı kaydedildi.
Darbenin ertesi günü, General Horta N'Tam "geçiş dönemi cumhurbaşkanı" olarak yemin ederken, 29 Kasım'da 22 üyeli geçiş hükümeti kuruldu.
(AA/AN/GÖZ)
