BANKALARA HER ÇEK YAPRAĞI İÇİN EN AZ %75 ÖDEME ZORUNLULUĞU GETİRİLMELİDİR.
Meclis’te kurulan Ad-Hoc komiteden oybirliği ile geçen ve Poliçeler Yasası’nda değişiklik öngören Yasa Önerisi(Tasarı) ile bir taraftan olumlu değişiklikler yapılırken, diğer taraftan ise doğacak yeni sorunlara karşı hiçbir önlem alınmadığını ve yine bankalara dokunulamadığını görmekteyiz.
Hukuk Devleti’nde Kanunlar, insanlar arası ilişkilere adil bir düzen getirmek ve varolan sorunları ortadan kaldırmak amacıyla yapılmaktadır.
Çek, 3 taraflı muhatabın olduğu bir hukuki belgedir. Banka, alacaklı ve borçlu çekin taraflarını oluşturmaktadır. Ancak bu tasarıda çek borçluları hakkında cezai açıdan olumlu değişiklikler yapılmasına rağmen karşılıksız çek alacaklısının haklarını güvence altına alacak herhangi bir iyileştirme yapılmamıştır.
Karşılıksız çek keşide etmenin suç kapsamından çıkartılacak olması AB normları nezdinde olumlu ve yapılması da gerekli olan bir değişikliktir. Ancak karşılıksız çek düzenleme fiili suç olmaktan çıkartılırken, çek defterlerini bankaya iade etmemek ise halen ağır bir suç olarak yasada bırakılıp ölçüsüz bir durum da yaratılmıştır.
Bunun yanında adil bir denge kurabilmek için çek yaprağını elinde tutan alacaklıları da güvence altına alacak yeni yasal düzenlemeler yapılması gerekirdi. Çek uygulamaları konusunda modern standartlara ulaşılmalı ve piyasada dönen çeklerin karşılıkları konusunda güvenli yeni bir sistem kurulmalıdır.
Halen ülkede çeşitli nedenlerden ötürü elindeki çeki tahsil edememekten ötürü ciddi mali kayıplara hatta iflasa uğrayan yığınla insanımız bulunmaktadır. Hükümetin işte bu bozuk ve çarpık çek sistemini ıslah edecek yasal değişikler yapması gerekirdi. Oysa yapılan değişiklikler içinde çek alacaklısını güvence altına alacak ve çeklerin güvenli bir ödeme aracı olmasını sağlayacak değişiklikler yapılmamıştır.
Bankaya tanzim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde ibraz edilmesi halinde karşılıksız çıksa dahi alacaklıya çek bedelinin hatırı sayılır oranında bir ödeme mecburiyetinin getirilmesi gerekirdi. Oysa bu tasarıda bir çekin karşılıksız çıkması halinde bankaya sadece 500TL. gibi komik bir ödeme zorunluluğu getirilmektedir.
Karşılıksız çıkan çeklerin en az %75’inin mutlaka banka tarafından alacaklılara ödenmesi gerekir. Çünkü çek hesabını açan ve çeklerin piyasaya sürülmesini sağlayan bankalardır ve bu nedenle üzerlerinde ciddi bir sorumluluk olması gerekmektedir. Bu ödeme zorunluluğu ile hem elinde çek tutan kişiler parasını alma noktasında güvence içerisinde olacaklar, hem de bankalar çek hesabı açarken ciddi tedbirler almak zorunda kalacaktır. Bu ödeme zarureti karşısında çek alacaklısının mağduriyeti çok azalacak ve elindeki çekin tahsilatından ötürü yasal teminata sahip olacaktır.
Kısacası karşılıksız çıkan çeklerde bankalara en az %75 oranında alacaklıya ödeme zorunluluğu getirilmediği taktirde yeni tür mağduriyetlerin ve sorunların ortaya çıkacağı aşikardır. Hukuk davalarında tahsilatın %5’lerde olduğu bir ülkede böyle bir yasal önlem alınmadığı taktirde özellikle ticari alanda çok büyük sıkıntıların oluşacağını bilmemiz gerekir. Bankalara bu şekilde yüksek oranda ödeme mecburiyeti getirilmediği taktirde çeklerin hukuki ve ticari anlamda herhangi bir kıymeti kalmayacaktır.
Tasarıda çek yasağına girmiş bir kişinin tekrar bu yasaklı listesinden çıkartılabilmesi için karşılıksız çıkmış tüm çek bedellerini ödeme mecburiyeti getirmektedir. Bu aslında olumlu değil olumsuz bir değişikliktir. Örneğin daha önce ancak bir yıl yasağa girebilen bir kişi bugün yaşanan ekonomik kriz altında çek bedellerini eğer 7 yılda tümden kapatacak olursa ancak 7 yıl sonra yeniden çek hesabı açma hakkını elde edebilecektir. Bu süre ticari yaşam açısından çok uzundur ve ilgilinin ticari hayatı yanında şahsın manevi durumunu da orantısız ölçüde sarsıcı bir durum yaratmaktadır.
İlk etapta bugün yaşanan büyük mali krizi de düşünerek, karşılıksız çek keşide edip yasağa girenlere genel bir sicil affı getirilmelidir. Bu durumdaki insanlara tekrar ticari faaliyetlerini canlandırabilme ve kredi alma imkanı tanıyarak nefes alabilmelerine imkan tanınmalıdır. Ardından da bankaları karşılıksız çıkacak çekleri ödeme konusunda ciddi bir ödeme yükümlülüğü altına koyarak konu hakkında güvenli, adil ve mağduriyetsiz bir düzen kurulmalıdır.
HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ HAREKETİ
(a). Av. Barış Mamalı - Başkan