Protokolün gerekçesinden:
"Finlandiya'nın NATO'ya üyeliğinin Türkiye'ninki dahil Avrupa-Atlantik
güvenliğine katkı sağlayacağı düşünülüyor. Finlandiya'nın Kuzey Atlantik
Antlaşmasına Katılımına İlişkin Protokol'ün onaylanmasının uygun olacağı
değerlendiriliyor"
TBMM, 18 Mart 23 (TAK): Finlandiya'nın Kuzey Atlantik Antlaşması'na
(NATO) Katılımına İlişkin Protokol, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
tarafından imzalanarak TBMM Başkanlığına sunuldu.
Kuzey Atlantik Antlaşması'na Finlandiya'nın Katılımına İlişkin Protokolün
Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi, TBMM Başkanı Mustafa
Şentop tarafından imzalanarak TBMM Dışişleri Komisyonuna havale edildi.
Protokolün genel gerekçesinde, NATO'nun kurucu metni olan Vaşington
Antlaşması'nın 10. maddesinde, "Taraflar, bu anlaşmanın ilkelerini
geliştirebilecek ve Kuzey Atlantik Bölgesi'nin güvenliğine katkı yapacak
durumda olan herhangi bir Avrupa devletini bu antlaşmaya katılmaya oy birliği
ile davet edebilirler. Davet edilen devlet, katılım belgesini ABD hükümetine
vererek bu antlaşmaya taraf olabilir. ABD hükümetinin aldığı her bir katılma
belgesinden tüm tarafları haberdar edecektir." hükmünün yer aldığı
hatırlatıldı.
Bu madde uyarınca NATO'nun izlediği temel yaklaşımlarından birini
"açık kapı politikası"nın oluşturduğuna işaret edilen gerekçede,
"Bu kapsamda ülkemizin Yunanistan ile birlikte 1952'de NATO'ya katılması
ilk genişleme dalgasını teşkil etmiştir. Bunu müteakip Almanya Federal
Cumhuriyeti 1955; İspanya 1982; Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan 1999;
Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovenya, Slovakya 2004;
Arnavutluk ve Hırvatistan 2009; Karadağ 2017; Kuzey Makedonya ise 2020'de
İttifaka katılmışlardır." ifadelerine yer verildi.
Böylelikle NATO'nun üye sayısının 30'a ulaştığı aktarılan gerekçede,
"NATO'nun genişlemesi bilhassa Soğuk Savaş sonrası dönemde Vaşington
Antlaşması'nda ifadesini bulan demokrasi başta olmak üzere evrensel değerlerin Avrupa-Atlantik
bölgesinde zemin kazanması ile özgür, demokratik ve bütünleşmiş bir Avrupa
hedefinin gerçekleştirilmesi yolundaki önemli gayret kulvarlarından birisi
olmuştur." denildi.
Türkiye'nin "açık kapı politikasını desteklediği" belirtilen
gerekçede, şu değerlendirme yapıldı:
"Finlandiya ve İsveç, NATO'nun en yakın iki ortağı olarak
tanımlanmaktadır. İki ülke, İttifakla kapsamlı ve çok boyutlu işbirliği
yürütmektedir. Aynı zamanda savunma ve güvenlik alanında sahip oldukları imkan
ve yeteneklerle öne çıkmaktadır. Müttefik ülkelerin silahlı kuvvetleriyle
yüksek birlikte çalışabilirlik düzeyini haiz bu yeteneklerle NATO'nun muhtelif
harekatlarına ve misyonlarına da kapsamlı katkılarda bulunmaktadır. Her ikisi
de AB üyesi olup savunma ve güvenlik konularında uzun bir süre tarafsızlık
politikası izleyen Finlandiya ve İsveç, Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'da
başlattığı savaşla birlikte NATO'ya katılımı tezekkür etmeye başlamışlardır. Bu
süreçte eşgüdüm içinde hareket eden bu iki ülke ulusal karar alma süreçlerini
tamamlayarak 18 Mayıs 2022'de resmen NATO'ya üyelik başvurusunda
bulunmuşlardır.
Sürecin ilerletilebilmesi için Finlandiya ve İsveç'ten terörle mücadele
ile savunma sanayisi ihracatında uyguladıkları yaptırımların ve kısıtlamaların
kaldırılması başta olmak üzere meşru güvenlik kaygılarımızın giderilmesine
yönelik somut adımlar atmaları tarafımızdan talep edilmiştir. Bu çerçevede 25
Mayıs 2022'de Ankara'da başlayan üç ülke heyetleri arasındaki görüşmeler
bilahare NATO Genel Sekreterinin inisiyatifiyle Brüksel'de devam etmiştir.
28-30 Haziran 2022'de Madrid Zirvesi'nin hemen öncesinde NATO Genel
Sekreterinin kolaylaştırıcılığında üzerinde mutabakat sağlanan Üçlü Muhtıra üç
ülkenin Dışişleri Bakanları tarafından 28 Haziran 2022'de Madrid'de imzalanmıştır.
Üçlü Muhtıra temelinde terörizmle mücadele ve savunma sanayisi ihracatındaki
kısıtlamaların kaldırılması hususlarında beklentilerimizi karşılama taahhüdünde
bulunmaları üzerine, NATO Madrid Zirvesi'nde, Üçlü Muhtıraya Zirve
Bildirisi'nde atıfta bulunulması suretiyle İsveç ve Finlandiya'nın NATO
üyeliğine davet edilmelerine muvafakatimiz verilmiş, anılan ülkeler İttifak'a
katılım müzakerelerine başlamaya davet edilmiştir. Bu temelde her iki ülkenin
NATO'ya Katılım Protokolleri, 5 Temmuz 2022'de Brüksel'de Müttefik ülkelerin
NATO Daimi Temsilcileri tarafından imzalanmıştır. Böylece 'davetli' statüsünü
kazanan Finlandiya ve İsveç bu noktadan itibaren tüm NATO toplantılarına
iştirak edebilmekte ve tasnife tabi olanlar dahil ilgili belgelere erişebilmektedir."
Gerekçede, 28 müttefikin söz konusu katılım protokollerine dair iç onay
süreçlerini tamamladığına değinilerek Macaristan'daki onay sürecine ilişkin
Macaristan Ulusal Meclisindeki görüşmelerin 1 Mart 2023 tarihi itibarıyla
başladığı hatırlatıldı.
İsveç ve Finlandiya'nın İttifak'a resmen ve hukuken katılımının, tüm üye
ülkeler ile davetli ülkelerin katılım protokolünü kendi iç mevzuatlarına uygun
olarak onaylamalarından sonra, her bir davetli ülkenin NATO'yu kuran Vaşington
Antlaşması'nı imzalamaya çağrılmasıyla ve bu ülkelerin kendi onay süreçlerini
tamamlamalarıyla gerçekleşeceği bildirilen gerekçede, şunlar kaydedildi:
"Finlandiya, Katılım Protokolü'nün onaylanmasına dair Kanunu 1 Mart
2023'te Parlamentosunda onaylamıştır. Üçlü Muhtırayla Finlandiya ve İsveç'in bu
belgedeki taahhütlerini somut olarak uygulamalarının takibi ve ilerlemenin
gözden geçirilmesi amacıyla Daimi Ortak Mekanizma tesis edilmiştir.
Cumhurbaşkanlığı ve Dışişleri, Milli Savunma, İçişleri ve Adalet Bakanlıkları
ile Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığından yetkililerimizden müteşekkil
heyet üyelerimizin toplantılarına katıldığı Daimi Ortak Mekanizma, 26 Ağustos
2022'de Finlandiya'da, 24-25 Kasım 2022'de İsveç'te ve son olarak 9 Mart
2023'de Brüksel'de olmak üzere üç defa toplanmıştır. Gelinen aşamada, Üçlü
Muhtıra'da kayıtlı taahhütler, Finlandiya'yla ikili ilişkilerimiz, bu ülkenin
NATO'yla mevcut ortaklık ilişkisi ve birlikte çalışabilirliği bakımından
erişilen seviye dikkate alındığında, Finlandiya'nın NATO'ya üyeliğinin Türkiye'ninki
dahil Avrupa-Atlantik güvenliğine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu
mülahazalarla Finlandiya'nın Kuzey Atlantik Antlaşması'na Katılımına İlişkin
Protokol'ün onaylanmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir."
(AA/GÜL)