Balinaların yalnız ya da sürüler halinde karaya vurmasının nedenini su altı radarlarına (Sonar) bağlayan çalışmalardaki yeni bir tez, sonar dalgaların balinaları, tıpkı dalgıçların 'vurgun yemesi'ne (dekompresyon) benzer bir etkiye maruz bıraktığı iddia etti.
Tez, 21 uzmanın çalışmasıyla İngiltere merkezli Roal Society isimli bilimsel araştırma yayınında ortaya konuldu.
Araştırmada özellikle 'Cuvier gagalı balina' türünün, denizlerde askeri, ticari ya da bilimsel amaçlarla yürütülen sonar çalışmaları kaynaklı ses dalgalarına maruz kaldığı hatırlatıldı.
Araştırmaya öncülük eden, İspanya Las Palmas de Gran Canaria Ünivesitesi Hayvan Sağlığı Enstitüsü'nden Yara Bernaldo de Quiros, sonar nedeniyle stres, korku ve endişe taşıyan balinaların, hızlı biçimde ses kaynağından uzaklaşmaya çalıştıklarını belirtti.
ABD ve NATO ülkelerinin kullandığı askeri amaçlı sonar en zararlısı
Buna göre, akciğer solunumu yapan bu memeliler, maruz kaldıkları sonar dalgaları nedeniyle dalış şekillerini değiştirmelerinin de etkisiyle, bedenlerinde, tıpkı dalgıçların su yüzeyine olağandan daha hızlı döndüklerinde olduğu gibi, nitrojen yığılmasıyla karşılaşıyorlar.
Bilim insanları bu durumu 'adrenalin iğnesi etkisi'ne benzetiyor.
Özellikle bir tür deniz radarının, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve NATO müttefiki ülkeler tarafından deniz devriyesi ve tatbikatlarda kullanılan, 1950'li yıllarda geliştirilen orta frekans denizaltı keşif sonarının (MFAS) balinalara daha fazla zarar verdiği belirtiliyor.
Nitekim 2002 yılında Kanarya Adaları açıklarında yürütülen NATO tatbikatı sırasında 36 saat içinde 14 balina karaya vurmuştu.
1960 ile 2004 yılları arasında yine askeri amaçlı sonar kullanılan alanlarda ve sonarın kullanım süresi ile yakın ilişkili olmak üzere balinaların 121 kez 'tipik sayılmayan' toplu karaya vurma hadisesi gerçekleşti.
