Çocuklar ve Duygular
Doç.Dr. Gülen Uygarer
Öğretim Üyesi
Doğu Akdeniz Üniversitesi
Psikolojik Danışman
Evlilik ve Aile Danışmanı
İletişim ve Medya Çalışmaları
Duygular
Duygular, etrafımızdaki dünyanın ne anlama geldiğini türetme açısından bizlere yol göstericidir. Duygularımız gerek iyi gerekse kötü olsunlar bizlere hayatın içinden çok heyecan sunarken aynı zamanda da bizlere birçok bilinmeyeni beraberinde getirir. Neden çocuklar için duygular ve güçlü duygusal yönetim önemlidir? Sorusuna cevap aranmalıdır. Duyguları fark etme ve güçlü duygusal yönetim ile;
- Kendini fark etme, sosyal farkındalık, duyguları düzenleme, sorumlu karar alma ve ilişki inşa etme söz konusudur.
- Bu beceriler; okulda, evde, topluluklarda ve toplumda başarıyı beraberinde getirir.
Çocuklukta, duyguların gelişimi 3 evrede meydana gelir. Aşağıda belirtilen bu evrelerde değinildiği gibi anne babalar, çocukların duygularını ifade etme ve keşfetme sürecinde onları desteklemelidir.
- Duyguları fark etme: 0-1 yaş
Doğumdan itibaren çocuklara üç temel duygunun eşlik ettiği söylenir. Bunlar; korku, kızgınlık ve mutluluktur. Ağlayan bir çocuğun bir yandan iletişim kurmaya çalışırken bir yandan da kendini ifade etmeye çalıştığı duyguları ona eşlik etmektedir. Dünyayı keşfetmeye çalışan çocuğa, anne babalar bu evrede çocuklar için öncelikle güvenli ve tutarlı bir çevreyi sağlaması gerekmektedir. Böylece çocuk kendini ifade, açıklama ve keşfetme noktasında kendini yeterli hissedecektir. Çocuklarının kendilerini yatıştırmaları, duygularını düzenlemeleri konusunda teşvik edilip yüreklendirilmelidirler. Duyguları gösterme noktasında anne babaların iyi bir rol model olması gerekmektedir.
- Duyguları ifade etme:2-3 yaş
Bu evrede çocukların artan kelime dağarcığı ile beraber bağımsızlık duygularında da artış görülmektedir. Bunun yanında yeni yollar ile duygularını deneyimlemeye başlamaktadır. Bu dönemde çocuklar sakin kalamazken anne ve babaların sakin kalmaları faydalıdır. Çocukların yarattığı ufak tefek fırtınalar gelişimlerin parçasıdır. Anne babalar sakinlik yaratma adına işe yarayan yolları yaratmada rehber olmalıdır. Çocukların dili kullanarak kelimelerle kendilerini ifade ederek duygularını ifade etmelerine teşvik edilmelidirler. Bunun da yolu anne ve babaların duygularını ifade ederken uygun kelimeleri tercih etmesinden geçmektedir. Çocukların olumlu geribildirim ile desteklenmeleri gerekir. “Yapma”, “hayır” kelimeleri sadece anne babanın var olan gücünü azaltmaktadır. Bunun yerine neyi yapacağı ve mevcut yaptıklarının olumlu şekilde takdir edilmesi gerekir.
- Duyguları yönetme: 3-5 yaş
3-5 yaş arası çocukların okul öncesi eğitim ile tanıştığı, okul öncesi okulların kapılarını araladıkları zamanlardır. Paylaşma, dinleme ve oynama çocuk ve anne babalar olumlu ilişkinin artmasını sağlar. Çocuklara duygularını ifade etme ve kontrol etme açısından uygun stratejilerinin öğretileceği zaman dilimidir. Nasıl sakin kalacaklarını yer/alan bulma ve uygun zamanlarda da basit yapılabilecek nefes egzersizleri yapmalarını öğretilmelidir. Anne babaların çocuklarının duygularını anlamada ve ifade etmede onlardan gerçekçi beklentiler beklenip beklenmediğini sorgulamadır.
Yetişkinlerin duygularını ifade ve kontrol etmede yaşadıkları güçlükleri düşünerek, öncelikle anne ve babaları tarafından çocukların desteklenmesi gerekmektedir.
