İlk Türk Kozmonotu Tanıyor Musunuz?
Bir Çuvaş Türkü olan kozmonot Andriyan Nikolayev... Onun ilginç bir yaşam hikayesi var. Gelin bu hikayeyi, Rusya'nın Sesi tarafından hazırlanan "Rusya'nın büyük Türkleri" dosyasından okuyalım:


İki Sovyetler Birliği Kahramanı ünvanına sahip, Çuvaşiyalı Andriyan Nikolayev 2004’de verdiği son röportajlarından birinde bakın neler diyor: ‘Hayatım boyunca önce pilot ardından da kosmonot olma şansı yüzüme güldü. Sovyetler Birliği’nde uzaya çıkan üçüncü, Dünya’da beşinci insan ünvanını taşımak gururu nasip oldu. İlk kosmonot Yuriy Gagarin ile beraber çalıştığım için gururluyum. Bu nedenle de hayatımın boşuna yaşanmadığını düşünüyorum’.

Nikolayev hayatının son günlerini küçük anavatanı, Rusya’nın Avrupa bölgesinde bulunan Çuvaşiya Cumhuriyeti Şorşeli köyünde geçirmiştir. Andriyan Nikolayev sayesinde bu küçük köyün ünü tüm Sovyetler Birliği’ne, daha sonra da Rusya’ya yayılmıştır. Pilot ve kosmonot Andriyan Nikolayev’in Şorşeli’deki Hatıra Kompleksinin baş koruma sorumlusu Zoya Antonova Şorşeli’de Andriyan Nikolayevi ulusal bir kahraman olarak kabul ederler diyor: «Hayat bazen başdöndürücü senaryolar yazar. Şöyle bir düşünün: Uzak taşradan, sıradan bir köylü ailesinden gelme bir genç delikanlı ünlü oluyor. 1950’li yıllarında sonunda Birinci Kosmonotlar Ekibi’ne dahil olan Andriyan Nikolayev belki de Dünya’da tanınan en ünlü çuvaştır.»

Çuvaşiya'nın başkenti Çeboksarı'da bulunan askeri uçuş okulu öğrencisinin uzaya gidecek adaylar arasında nasıl girdiği kesin olarak bilinmiyor. Nikolayev bir seferinde şöyle demişti: «Sanki beni bir talih yıldızı yönlendiriyor, ben sadece onu takip ediyorum». Ancak bu başarının ardından her gün verilen, özenli bir çaba vardı. Andriyan Nikolayev eğitimde mükemmel idi. Güçlü fiziksel özellikleri de doğuştan gelmeydi. Düzgün, endamlı yapısı ile diğer öğrenciler arasında hemen fark edilirdi. Test pilotu kariyeri sürekli bir yükselişle gelişmiştir. SSCB yönetimi işte böyle bir sırada Nikolayev’e uzaya gitme hazırlığı için testlere katılmasını önerir. O da hiç düşünmeden kabul eder. İşte böylece Andriyan Nikoleyev’in hayatında yeni ve en önemli sayfa açılmış olur.

Andryanin Nikolayev uçuş ekibindeki arkadaşı Pavel Popoviç ile ilk uzay uçuşuna yaklaşık iki yıl hazırlık yaptı. Yorucu fiziksel testler, uzun süren yapay yerçekimsizlik denemeleri, ciddi bir diyet. Tüm bunlar evden, akrabalardan uzakta Podmoskovye’deki Korolev şehrinde bulunan kosmonot hazırlık merkezi duvarları arkasında yaşanıyordu. Tüm bunlar 1962 yılında yapılacak olan dört günlük uzay uçuşu için yapılıyordu.…Zoya Antonova’yı dinliyoruz.: «Nikolayev bu günü sabırsızlıkla bekliyordu. İşlevsel ve manevi olarak ‘Vostok’ta uçmaya çok daha önceden hazır idi. 1961’de süresi bir günden fazla olan ilk uzay uçuşunu yapan German Titov’un dublörü idi. Nihayet Andriyan Nikolayev’in de sırası geldi. Uçuş 11 ağustos 1962’de başladı ve dört gün sürdü. Bu uçuş tarihe Vostok-3 ve Vostok-4 olmak üzere iki uzay aracının katıldığı ilk grup uçuş olarak geçmiştir. Vostok-3’e Nikolayev, Vostok-4’e ise Popoviç kumanda etmekteydiler»

Zoya Antonova’yı dinlemeye devam ediyoruz. Bu uçuş sadece uzay araçlarının yörüngede birbirlerine yaklaşarak uçmaları ile değil Andriyan Nikolayev’in Vostok kabininde bulunan fırlatılabilir koltuğu ilk defa terk etmesi ile de tarihe geçmiştir. Bu bir risk idi. Çünki kosmonot iniş sırasında fırlatılabilir koltuk sayesinde kurtulabiliyordu. Tek kelime ile Andriyan Nikolayev hem bir profesyonel hem de insan olarak en iyi özelliklerini sergilemiştir. Hemen inişten sonra konuşan ekip arkadaşı Pavel Popoviç arkadaşı hakkında o önemli anda hiç titremedi bile demiştir.

İnsanın uzayın fethine yeni başladığı o günlerde Nikolayev’in ve Popoviç’in uçuşu hem diğer kosmonotlar hem de uzman olmayanlar arasında büyük heyecan yaratmıştı. Yıllar sonra Pavel Popoviç, Nikolayev ve Popoviç’in lakaplarını anarak Şahin ve Altın Kartal’ın uçuş günü Tiflis’te bir gürcü ailesinde ikizler Dünya’ya gelmiş, ebeveynleri onlara uzay kahramanları şerefine Andriyan ve Pavel adını vermişler diye anlatacaktı. Popoviç, "Biz Andriyan Nikolayev’le bu aile ile dost olduk, ikizlerin hayat yolunu takip ederdik" diyor.

Andriyan Nikolayev iki kere uzaya çıkmıştır. 1970 yılında Vitaliy Sevastyanov ile insanın en uzun süreli uçuşu yeni rekoruna imza atmıştır. İki kosmonot 18 günü uzayda geçirmişlerdi. Birinci kosmonot ekibinden arkadaşı Nikolayev’in meslektaşı Georgiy Greçko inişten hemen sonra kosmonotların sağlık sorunları başgöstermişti diye hatırlıyor. Dinliyoruz. "Andriyan Nikolayev ve Vitaliy Sevastyanov 18 günlük uçuştan döndüklerinde hemen kan analizi yapmaya karar verdiler. Topu topu beş dakika ayakta durmak gerekiyordu, ancak 18 günlük uçuştan sonra, üstelik o zamanlar antrenman aletleri de yoktu, onları bu uçuştan sonra hazırlamaya başladılar ki insanlar uzayda daha uzun süre kalabilsinler. Kan ayaklarına çekilmekte ve insanlar bayılmaktaydılar. Hatırlıyorum, Nikolayev bembeyaz duruyordu, anlaşılan kendini kaybetmişti, ancak durmaya devam ediyordu. Bu insanın her halde, gerekiyorsa ayakta durabileceğini sembolize ediyordu’.

Vostok uzay aracında yapılan bir sonraki uçuş yine bir ilkti. İlk defa bir kadın uzaya gitmişti. Bu uçuşu gerçekleştiren kadının adı Valentina Tereşkova’dır. Kader Vostok’un ilk iki pilotunun daha sonra evlenmelerini sağlamıştır. Ancak beraber fazla uzun süre yaşamadılar, sadece sekiz yıl. Evlilikleri hala bir giz perdesi ile örtülüdür. Dünya tarihinin ilk kadın kosmonotu evliliği hakkında konuşmamayı tercih ediyor. Andriyan Nikolayev ise 1966’da çıkan ‘Yörüngede buluşalım’ adlı ilk kitabında karısı hakkında sıcak ve sevecen kelimelerle bahsetmiştir: «Mutluyuz. Hayatın en kutsal emeli gibi birbirimizi bulduk. Hayata olan bakışımız, ortak işimiz, ortak hedefler bizi birbirimize yakınlaştırdı, Valya’nın dediği gibi tek bir nehirdi bizi yakınlaştıran. İkimiz de Volga’danız....»

Zoya Antonova, Karı-koca defalarca kosmonotun Şorşeli’deki anavatanına gitmişlerdi. Diyor: «Ebeveynlerin yanına, küçük anavatana gitme geleneğini Nikolayev ve Tereşkova’nın kızı Yelena devam ettiriyor. Yelena babasının toprağa verildiği hatıra kompleksini de ziyaret ediyor. Doğduğu topraklarda yatmak, Nikolayev’in isteği böyleydi. Önceleri sıradan bir mezarda yatıyordu, daha sonra müzemiz bir hatıra kompleksi için fikir yarışmsı düzenledi. Büyük kosmonotun ölümünden bir yıl sonra bu kompleks tamamlanmıştır. Burada bulunan türbe tipi yapının duvarlarında Andriyan Nikolayev’in son kitabını bitirdiği sözleri yazılıdır: "Sık sık Şorşeli ve üzerindeki yıldızlar rüyama girer". Kompleks kapsamında roket şeklinde bir stel ve kahramanımızın bronz büstü bulunmaktadır. Her şey, Nikolayev’in evi de 3. Kosmonot adını taşıyan park alanı içindedir.

İlginçtir bu parktaki ilk elma ağacı 1962’deki ilk uzay uçuşundan sonra bizzat Nikolayev tarafından dikilmiştir. Şorşeli’deki müzede sergilenen eşyaların eşi benzeri yoktur. Çünki şahsen Nikolayev’e aittiler. Bunların çoğunu Andriyan Nikolayev kendisi müzeye bağışlamıştı: «Nikolayev’in elinden uzay elbisesi, hidrokostüm, kosmonotlar için antrenman kıyafeti teslim aldığımız eşyalar arasındadır. Bize kendi şahsi eşyalarını da vermiştir. Her iki uzay uçuşunda da kullandığı seyir defteri, elli yıl önce Nikolayev ile Vostok-3 uzay aracında uzaya gitmiş olan uzay yiyecekleri bunlar arasındadır»

Müzenin en değerli sergi malzemesi tek kişilik Vostok uzay aracı pilot kapsülüdür. Nikolayev ilk uçuştan sonra işte bu kapsül ile Dünya’ya iniş yapmıştır. Görgü tanıklarının anlattıklarına göre Nikolayev uzay aracında yüzünde gülümseme ile çıkmış. Sanki 100 saatlik yerçekimsizlik deneyimi hiç yokmuş gibi. Nikolayev’i bilenler söylüyorlar: Hayatı seven ve hoşsohbet bir insandı. Bakın onunla çok sohbetler yapmış olan Zoya Antonova neler anlatıyor: «Ne yazık ki Andriyan Nikolayev gibi ilgili ve dikkatli insan çok azdır. Bu özellikleri ile halkın sevgisini kazanmıştı. 1962 yılında Çuvaşiya’ya nasıl geldiğini hatırlıyorum. Sanki Çeboksarı’nın bütün halkı sokaklara dökülmüş idi. Şorşeli’de de öyleydi, hatta insanlar evlerin çatılarında oturuyorlardı. Kahramanın kendisi ise hiç kimseye dikkatsizlik yapmazdı, sorulara cevap verir çocuklarla konuşurdu»

Nikolayev’in ölümünden sonra hatıra kompleksi kosmonotların hac yeri haline gelmiştir. Grup uçuşu tarihinde ve Nikolayev’in doğum gününde Şorşeli’ye hem yeni başlayan hem de deneyimli kosmonotlar toplanmaktadır. Eski ve faal 110 Rus kosmonotun yarısında fazlası Nikolayev’in mezarını ziyaret etmiştir. Kompleksi Viktor Gorbatko, Boris Volınov, Aleksey Leonov, Valeriy Bıkovskiy ve diğer ünlü Rus kosmonotları ziyaret etmiştir. Okul öğrencilerine ve ilgi duyanlara uzay çalışmalarının tarihini ve Andriyan Nikolayev’in uzayın fethine katkısını anlatıyorlar: «Zoya Antonova'yı dinliyoruz: «Andriyan Nikolayev’in tüm hayatı uzay çalışmaları ile iç içedir. Uzun süre faal kosmonotluğu bıraktıktan sonra Kosmonot Hazırlama Merkezi başkan birinci yardımcılığı görevini yürütmüştür. Daha sonraları, Nikolayev Rus Parlamentosu’nda vekil olduğunda faal kosmonotlarla ilişkilerini sürdürmüş, uçuştan önce tavsiyelerde bulunmuştur»

Andriyan Nikolayev yazdığı kitaplardan birinde bakın neler hatırlıyor: «Uzaydan bakınca gezegenimiz çok güzel görünüyor, yukarıdan ne savaşlar ne de sınırlar görünüyor. Tüm Dünya tek bir organizmaymış gibi yaşıyor». Bir kere uzaya giden bir insan mutlaka oraya dönmek ister, o güzel mavilik hep hafızasında kalsın diye derdi. 3 nolu kosmonot, iki kere Sovyetler Birliği Kahramanı ünvanına sahip Andriyan Nikolayev’in anısı Rusların hafızasında hep gurur nedeni olacaktır.